İnsanlar, MÖ 30’uncu yüzyılda, Sümer, Akad ve Mısır uygarlıklarını içeren eski Mezopotamya’da yazı sistemleri geliştirmeye başladılar. Yazılı metnin ilk örnekleri MÖ 2600’e kadar uzanırken, bu ilk yazılar taş tabletler üzerine yazılmıştır ve kimine göre kitap sayılmaz.
Bu makalenin amaçları doğrultusunda, bu ilk metinleri listeye dahil etmedik ve bunun yerine bugün hala dünyadaki en eski kitaplar (ciltli sayfalar veya tabletler) olarak kabul edilenleri ele aldık.
8. Gutenberg İncil’i – 1450 – 1455
Yazar: Johannes Gutenberg tarafından basılmıştır
Ülkesi: Mainz, Almanya
Dili: Latince
Gutenberg İncil’i tarih boyunca hayatta kalan diğer kitaplar kadar eski olmasa da, seri üretilen hareketli baskı kullanılarak basılan ilk kitap olarak önemli olduğu için bu listeye dahil edildi. İnsanlar geleneksel bir kitabın ne olduğunu düşündüklerinde, Gutenberg İncil’i bunun en eski örneğidir. Kitap, matbaayı icat eden ve 1450 – 1455 yıllarında Baskı Devrimi’ni başlatan Johannes Gutenberg tarafından basıldı.
İncil’in 200 nüshasının pamuklu kağıda basıldığı ve kadife hayvan derisi üzerine de 30 nüsha basılması gerektiğini gösteren erken belgeler var. Basılan gerçek kopya sayısı bilinmiyor. Bugün sadece 22 kopya olduğu bilinmekte ve Gutenberg İncil’i dünyanın en nadir ve değerli yazılı materyalleridir.
7. Kells Kitabı – MS. 800
Yazar: Bilinmiyor (muhtemelen Iona, İskoçya’dan gelen rahipler)
Ülkesi: İrlanda
Dili: Latince
Kells Kitabı veya Columba Kitabı, yaklaşık 800 yıl öncesine kadar uzanan bir el yazması olması nedeniyle İrlanda’nın en büyük hazinelerinden biridir. Kitabın MS 800’den günümüze geldiği kesinleşmeden önce, alimler kitabın, 6. yüzyıldan kalma bir İrlanda keşişi olan Columba’nın Büyük Müjdesi olduğuna inanıyorlardı. Kitap, yüzyıllarca saklandığı Kells Manastırı’ndan çıkarıldı ve şu anda İrlanda Dublin’deki Trinity College Kütüphanesinde kalıcı olarak sergileniyor.
Kitap, karmaşık ve abartılı bir dekorasyona sahiptir ve bir el yazması olarak en iyi örneklerden biridir. Yeni Ahit’ten dört İncil’e sahiptir ve dana derisi parşömeninden yapılan 340 yapraktan oluşur.
6. St. Cuthbert İncil’i – MS. 7. Yüzyıl
Yazar: Bilinmiyor (muhtemelen Monkwearmouth-Jarrow Abbey’den rahipler)
Ülkesi: İngiltere
Dili: Latince
St. Cuthbert İncili, hayatta kalan en eski Avrupa kitabıdır ve 7. yüzyıla kadar uzanır. Kitap, Aziz John İncili’nin bir kopyasıdır ve kitabı 687’de ölümünden sonra bir süre Aziz Cuthbert’in tabutunda saklanmıştır. 1104 yılında Aziz Cuthbert’in tabutunun taşındığı Durham Katedrali’nde yeniden keşfedilmiştir. Burası Viking baskınlarından kaçmak için yapılmıştır.
Kitap yeniden keşfedildikten sonra, 1769’da Belçika’da bir Cizvit topluluğuna bağışlanıncaya kadar özel mülkiyete aitti. Kitap, 1979’da Londra’daki İngiliz Kütüphanesi’ne ödünç verildi. Kitabın gerçek sahipleri kitap hakkında bilgi almayı başardıkları için Cizvitlerden kitabı almak için 14 milyon dolar teklif etti.
5. Garima İncilleri – MS. 330 – 650
Yazar: Abba Garima (Abba Garima Manastırı’ndan gelen efsaneye göre)
Ülkesi: Etiyopya
Dili: Ge’ez
Garima İncilleri, Etiyopya’daki Abba Garima Manastırı’ndan çıkan iki kitaptır ve bilinen en eski, tam aydınlatılmış Hıristiyan el yazmalarıdır. Son on yıla kadar, bilim adamları her iki kitabın da 11. yüzyıla ait olduğuna inanmışlardı, ancak son zamanlarda yapılan karbon testi, kitapların MS. 330 – 650 arasında olduğunu gösteriyor.
Abba Garima Manastırı’ndaki keşişlere göre, kitaplar kurulduğundan beri manastırda korunuyor. Ayrıca kitapların, manastırı kuran bir Bizans kraliçesi olan Abba Garima tarafından yazıldığını düşünüyorlar. Her iki kitap da bir süredir Etiyopya’nın manastırlarında bulunan eserleri korumaya yardımcı olan bir İngiliz yardım kuruluşu, Etiyopya Miras Fonu’ndan ödenen bir para ile İngiliz bir kitapçıya bu kitapları restore ettirdi.
4. Nag Hammadi Kütüphanesi – MS 3. – 4. Yüzyıl
Yazar: Bilinmiyor (muhtemelen Pachomian rahipleri)
Ülkesi: Nag Hammadi, Mısır
Dili: Kıpti
Nag Hammadi kütüphanesi, 1945 yılında Mısır’ın Nag Hammadi kasabasında Muhammed el-Samman adlı bir çiftçi tarafından bulunan mühürlü bir kavanoza gömülmüş kodlardan oluşan koleksiyondur.. Kodlarda bulunan yazılar çoğunlukla Gnostik incelemelerden ibarettir, ancak aynı zamanda Corpus Hermitcum’a ait eserler ile Platon Cumhuriyeti’nin kısmi bir tercümesi de bulunmakta. Kodlardan biri Thomas İncili’nin bilinen tek tam metnini içeriyor.
Kodların 3. ve 4. yüzyıllar arasından kaldığına inanılıyor ve Aziz Athanasius’un MS 367’de kanonik olmayan kitapların kullanımını yasakladıktan sonra gömüldükleri ve saklandıkları sanılıyor. Keşiflerinden bu yana kodlar, erken Hıristiyanlık ve Gnostisizm üzerine yapılan modern araştırmalara ışık tutmuştur.
3. Codex Sinaiticus (Sina İncil) – MS. 330 – 360
Yazar: Çeşitli yazılardan derlenmiştir
Ülkesi: Sinai, Mısır
Dili: Yunanca
Yaygın olarak Sina İncil adı verilen Codex Sinaiticus, Hristiyan İncil’in hala büyük ölçüde sağlam olan ilk el yazması olduğu için dünyanın en önemli ve değerli kitaplarından biridir. Kitap, ilk olarak dördüncü yüzyılda yazılmış olan Septuagint’in eski Yunanca metinindeki İncil’in el yazısıyla yazılmış bir kopyasıdır.
Kitabın Yeni Ahit’in en iyi Yunanca metinlerinden biri olduğu düşünülmekte ve İncil metin araştırmalarına yardımcı olmak için yararlı olmuştur. Eski Ahit’in büyük bölümleri kitapta eksik olmasına rağmen, alimler kitabın orijinal olarak her iki Ahit’i içerdiğine inanmaktadırlar.
2. Pyrgi Altın Tabletler – MÖ. 500
Yazar: Thefarie Velianas, Caere Kinng
Ülkesi: Pyrgi, İtalya (modern-gün Santa Severa)
Dili: Etrüsk ve Fenike
Prygi altın tabletleri, 1964’te İtalya’nın antik liman kenti Pyrgi’nin kazısı sırasında bulundu ve MÖ 500’e kadar uzanıyor. Tabletler tam olarak bir kitap olmasa da, her tabletin sınırın çevresinde bir zamanlar birbirine bağlı olduklarını düşündüren delikler vardır. Tabletler dikkate değerdir, çünkü iki dilde yazılmıştır. İkisi eski Etrüsk dilinde ve üçüncüsü Fenike dilindedir.
İki dilli metinler nedeniyle araştırmacılar Fenike bilgisini Etrüsk tabletlerini yorumlamak için kullanabilmişlerdir.
1. Etrüsk Altın Kitabı – MÖ. 600
Yazar: Bilinmiyor
Ülkesi: Bulgaristan
Dili: Etrüsk
Etrüsk Altın Kitabı hakkında pek bir şey bilinmese de, milattan öncelere kadar uzandığı için dünyanın en eski kitabı olduğuna inanılmaktadır. Kitabın tamamı 24 ayar altından yapılmış ve bir at binicisi, bir deniz kızı, bir arp ve askerden oluşan altı adet yapraktan oluşuyor. Kitap, 1950’lerin sonlarında, Bulgaristan’daki Strouma nehri boyunca bir kanal kazarken ortaya çıkan bir mezarda bulundu. 2003’te, isiminin açıklanmasını istemeyen kitabı bulan kişi, kitabı Bulgaristan Ulusal Tarih Müzesi’ne bağışladı. Müzenin o zamanki direktörü Bojidar Dimitrov’a göre, kitabın gerçekliği Sofya, Bulgaristan ve Londra, İngiltere’de iki uzman tarafından doğrulandı.
