Rol, belirli bir statüde ve konumda bulunan bir bireyden göstermesi beklenen davranışlar olarak tanımlanabilir. Öğretmene yüklenen roller, kültürlere, zamana, toplumlara ve koşullara göre değişebilir. Öğretim yapma sorumluluğu ile donatılmış öğretmenin görevi gereği mesleki rolleri değişiklik gösterir. Öğretmenin rollerini genel olarak okuldaki rolü ve çevredeki rolü olmak üzere iki ana başlıkta toplayabiliriz.
Öğretmenin Okuldaki Rolleri
Bir öğretmenin okul içinde çeşitli rolleri söz konusudur. İyi bir öğretmen, söz konusu rolleri etkin bir biçimde yerine getirir. Bu rolleri şu şekilde sıralayabiliriz;
1- Temsilcilik: Öğretmen, içinde yer aldığı ve üyesi olduğu öğretmen grubunu temsil eder.
2- Liderlik: Öğretmen, gerek içinde yer aldığı öğretmen grubunda, gerekse birlik olduğu öğrenci grubu içinde yerine göre bir liderlik rolü üstlenmek durumundadır.
3- Bilgi kaynaklığı: Öğretmen, uzmanlık alanıyla ilgili bilgileri yayan, aktaran, öğreten biridir.
4- Arabuluculuk: Öğretmen, bireyler ve gruplar arası çatışmalarda zaman zaman bir arabuluculuk rolü üstlenmek durumundadır.
5- Hakemlik: Öğretmen, okul ve sınıf ortamında okul ve eğitimle ilgili belirlenen bir takım kuralların uygulayıcısıdır.
6- Yargıçlık: Öğretmen, çeşitli durumlarda haklıyı haksızı, iyiyi kötüyü, suçluyu suçsuzu ayırt eden biridir.
7- Eğiticilik: Öğretmen, eğitimin ve okulun amaçlarında öngörülen davranışları öğrencilere kazandırmakla yükümlüdür.
8- Ana-babalık: Öğretmen, özellikle okul öncesi eğitim ve ilköğretimde, yerine göre talebeler için bir ana-baba pozisyonunda olarak onların her türlü problemleriyle ilgilenmek durumundadır.
9- Rehberlik: Öğretmen, öğrencilerin çeşitli sorunlarını bilip onlarını sırlarını korumak ve sorunlarını çözebilmelerine yardımcı olabilmek durumundadır.
10- Danışmanlık: Öğretmen, çeşitli durumlarda ve konularda öğrencilere öğütler vererek onların iyi bir aile ve toplum üyesi olabilmelerini sağlamak için çaba göstermek durumundadır.
Öğretmenin Çevresel Rolleri
Bir öğretmenin çevrede çeşitli rolleri söz konusudur.
1- Çevre kalkınmasına katılma: Kuşkusuz öğretmenin çevre kalkınmasına katkısı düşünsel ve önderlik yönündedir. Öğretmenin bu rolü, onun öğretim zamanı dışında gerçekleştirebileceği gibi birlikte de gerçekleştirilebilir. Daha ileri bir görüşle, öğretmene toplumsal reformcu gözüyle bakılabilir.
2- Kültürlü kişi: Öğretmenden zarif, kibar, zevkli, daha çok okuyan, söylediklerine itibar edilen, seyahat eden, dış görünüşü ile bakımlı ve oturaklı görünen bireyler olması beklenir.
3- Yeni düşünceler önderi: Öğretmenlerin toplumun değer ve ideallerini formüle eden önderler ve toplumun sürekli olarak gelişmesine çalışan kimseler olması gerektiği hakkında bir gelenek yerleşmiştir. Öğretmen zamanın ötesine, yaşadığı çağı aşan bir kimse rolündedir.
4- Çocuk gelişim uzmanı: Öğretmene, çocuk yetiştirmede tekniklerini en iyi bilen ve çocuk gelişmesinin bilimsel özelliklerini anlayan, rehberlik eden bir uzman gözüyle bakılmaktadır.
5- Çevre lideri: Öğretmenin bu rolü çevre kalkınması rolü ile örtüşmektedir. Yoksullukla savaş, yurttaşlık haklarının geliştirilmesi, sağlık ve trafik sorunları, gençlik gruplarının liderliği gibi sorunların çözümünde öğretmenlerin rol üstlenmesi beklenir.
